Elektrik Çarpmalarında İlk Yardım

Elektrik çarpmalarının sebeplerinden biri kısa devredir. Sarı,kırmızı, mavi, nötr ve toprak hatlarının en az iki tanesinin birbirlerine değmesi sonucunda elektriksel akımı devresini bu yolla tamamlar. Elektrik akımı taşıyan devrelerde kısa devre oluşabilir. Genellikle yüksek gerilim içeren sistemlerde kısa devre meydana gelir. Bu durum büyük tehlikelere yol açar. İnsan vücudu 50 volta kadar gerilimlerden bile etkilenir. Elektrik akımı 50 volttan sonra daha tehlikeli olmaya başlar. 65 volttan sonra tamamen tehlikelidir.

110, 220, 380 voltluk tesisler ve yüksek gerilimli hava hatları insanlar için bir tehlike kaynağıdır. İnsan vücudunun doğru akımda (DC) 50 m Amper, alternatif akımda (AC) 25 m Amper’ de etkilendiği tespit edilmiştir. Bu minimum akımlar bile insanlar için öldürücü olabilir. İnsan vücudu madensel teller kadar iletken değildir. Vücut akıma karşı bir direnç gösterir. Vücudun direnci insanın durumuna göre değişir. Ellerin terli ve ıslak olması halinde direnç düşer. Suyun, elektrik akımını iletmesi kolaydır. Tahta ve plastik kuru iken iletken değildir, ama bu maddeler ıslandığı zaman iletken olur. Elektrik akımının vücutta gösterdiği etkiye elektrik çarpması denir.

Elektrik çarpması büyük değerler üzerinde meydana gelirse ölümle sonuçlanır. Elektrik akımı hücreyi elektroliz eder. Sinir sistemini bozar. Solunum sisteminin çalışmasını engeller. İnsanın kalbinin durmasına sebep olur. Ayrıca iç ve dış yanıklar meydana getirir.
Yüksek gerilimli elektrik çarpmalarında genellikle işyerlerinde meydana gelen iş kazalarıdır. İşin niteliği ile ilgili olarak kullanılan aletlerinin güç hatlarına temas etmesi, gerekli önlemler alınmadan yüksek gerilim taşıyan hat direklerine çıkılması başlıca sebepler arasındadır.

Elektrik çarpılmalarına karşı, elektrik sistemlerini ve bu sistemde çalışan elemanları korumak için gerekli önlemlerin alınması esas amaçtır. Düşük gerilimli elektrik çarpmaları ise genellikle evlerde olmaktadır. Topraklamanın ve yalıtımın yetersiz olduğu yerlerde ve elektrik kaçağı olması durumunda, tecrübesiz elemanların gereken önlemleri almadan işe başlaması gibi sebeplerden elektrik kazaları görülebilmektedir.
AC ve DC devrelerinde kullanılan aletleri, bu aletlerde kullanılan iletkenleri, aşırı akımlardan koruyan devreleri ve aleti oluşabilecek zarardan koruyan elamanlar sigortalardır. Sigortalar; elektrik santrallerinde, endüstri tesislerinde kumanda panolarında, evlerde, elektrikle çalışan tüm cihazlarda kullanılmaktadır.
Binaların elektrik sistemleri kurulurken binanın dış tarafında toprağa bakır levha yada bakır çubuk gömülerek topraklama yapılır. Bakır çubuğa bağlı olan bir kablo, binanın girişinde faz ve nötr’ ün binaya ilk girdiği ana elektrik kutusuna kadar getirilerek, bu noktadan başlayarak bütün binaya, bütün dairelere bir faz, bir nötr ve bir de toprak hattı gider. 

Topraklı prizleri bağlarken ortada bulunan iki delik faz ve nötr’ e bağlanır. Dıştaki metal çıkıntılar ise toprak hattına bağlanır.
Gerilim altında olmayan, yalnız yalıtım hatasından elektriklenebilen parçaların yalıtımlı yapılmasıdır. Elektrik işlerinde kullanılan tornavidalar, penseler, kargaburunlar ve diğer benzer el aletleri yalıtılmış, fırçaların, yağdanlıkların, süpürgelerin sapları akım geçirmeyen malzeme ile yapılmış olmalıdır.

Elektrik çarpmasına karşı üzerinde durulan yerlerin yalıtılması; yerleri sabit olan elektrikli makine ve cihazların, elektrik panolarının zeminine lastik paspas, tahta ızgara konularak korunma önlemi alınabilir. Alınan korunma önlemi, olası bir elektrik kaçağında insanın toprağa karşı izolasyonunu sağladığı için elektrik çarpması meydana gelmez.

Elektrik enerjisini kullanmasını bilenler için elinde insanlığa hizmet eden bir yardımcı, kullanmayı bilmeyenler ve dikkatsizler için büyük bir düşman olduğu unutmamalıdır. Unutulmamalıdır ki; ELEKTRİK ASLA HATA KABUL ETMEZ.

Elektrik Çarpmalarına Karşı Alınacak Önlemler

Elektrik tesislerinde, iş yerlerinde, evlerde yapılan hatalar ve yıldırım düşmesi gibi durumlarda insan hayatıyla alakalı elektrik çarpması ve yanıklar oluşabildiği gibi yangınlar da çıkabilir. Bu gibi durumlarda da hızlı ve etkili önlemler alınarak hasarların en düşük düzeyde tutulması mümkündür.
Elektrik çarpmasına karşı alınması gereken önlemler şunlardır;

• Hangi şartlar altında olursa olsun çıplak elle elektrik tellerine dokunulmamalı ve tel iki elle tutulmamalıdır.
• Nemli yerlerde çalışıyorsanız ve toprağa basıyorsanız hiçbir zaman enerji taşıyan hatlara dokunmayınız.
• Islak elle elektrik düğmesini açmayınız.
• Elektrikle çalışan cihazların içinde bir işlem yapacaksanız alıcının fişini prizden ayırınız.
• Kordonla tesisat yapmayınız, yapanlara da engel olun.
• Atan sigortalara tel sarmayınız, sigorta buşonunu değiştiriniz.
• Sigortayı kapatarak elektrik işlerini yapınız.
• Tatile çıkarken sigortaları kapatınız.
• Yere düşen elektrik tellerine el sürmeyiniz ve basmayınız.
• Banyo anahtarını banyo dışına yaptırınız.
• Banyoya kapaklı priz koyunuz.
• Elektrikli ısıtıcı ve saç kurutma makinesini lavabo ve küvetin yakınlarına bulundurmayınız.
• Islak yerlerde elektrikli aletleri çalıştırmayınız. Banyoda saç kurutmayınız.
• Ampulleri ıslak bezle silmeyiniz. Ampulü duydan çıkararak kuru bezle temizleyip yerine takınız.
• Elektrik direklerine tırmananlara engel olunuz.
• Özellikle küçük çocukların prizlere sivri bir şeyleri sokmak hobileridir. Bu nedenle erişebilecekleri prizlere plastik emniyet kapağı takmayı ihmal etmeyiniz.
• Ütüyü kablo üzerine bırakmayınız.
• Elektrikle uğraşan kişiler kalın lastik tabanlı ayakkabılar giymelidirler.
• Evinizde, yanınızda bir elektrik kontrol kalemi bulundurunuz.
• Elektrikle ilgili işlerde sol elinizi değil sağ elinizi kullanınız.
• Elektrik kaçaklarını kontrol ederek tehlikeden uzak kalınız.

Elektrik Kazalarında İlk Yardım

Elektrik çarpmalarında yapılması gerekenler; elektrik çarpmasına maruz kalmış bir kişi için ilk iş o kişinin elektrikle olan ilişkisini kesmektir. Elektrik çarpması ilk yardım yapacak kişiler çabukluk, güvenlik ve soğukkanlılık içinde hareket etmelidir. Kurtarıcı, elektrikle çarpılan kişiyi dokunan iletkenden kurtarmak için, ceket, kuru bez, tahta parçası veya başka bir yalıtkan parça kullanmalıdır. Ayrıca en kısa sürede, devrenin elektriği kesilmelidir. Elektrik çarpmasında ilk olarak yaralının solunum yolu açıklığı ve solunumu değerlendirilmelidir.Yaralı kişi kımıldatılmamalıdır. Vücudunda yaralanan bölgesi örtülür. Elektriğe kapılan kişinin elektrik akımı ile ilişkisi kesildikten sonra hemen bir doktor veya ambulans çağırılmalıdır. Bu arada ambulans veya doktor gelinceye kadar şu ilk yardımların yapılması faydalı olur.

İlk Yardım

Elektrik akımının üzerinden geçmesi ile elektrik çarpan bir kişinin, durumu ağır ve hatta komaya girmiş olabilir bu durumda kişiyi yeniden hayata döndürmek için zaman kaybetmeden ilk yardım uygulamaları yapılmalıdır.

1. Kazazedenin elektrik çarpmasına maruz kaldığı hatalı akım devresi hemen kesilir; bunun için duruma göre sırayla fiş prizden çekilir, anahtar açılır veya sigorta çıkarılır.
2. Şayet akım hemen kesilmez ise elektrik alanı, kuru bir tahta parçası gibi yalıtkan bir cismin yardımıyla kazazededen uzaklaştırmak gerekir.
3. Lastik tabanlı ayakkabı giyin, kuru bir lastik eldiven takın.
4. Elektrik akımını iletmeyecek kuru bir cismin üzerine çıkın.
5. Elektrik tesislerini uzaklaştıramadığımız zaman, bu defa kazazede, elbisenin kuru olan kısımlarından çekerek gerilimin altındaki tesis bölümünden uzaklaştırmak gerekir.
6. Bu sırada kazazedeye yardım eden kişilerde aynı anda elektrik çarpmasına karşın kazazedenin vücudundan çıplak bir yerini el, kol, ayak, bacağından tutarken aynı zamanda topraklanmış madeni bölümlere dokunmamaya ve iletken tabana basmamaya dikkat etmelidirler.
7. Bilinci açık ve nefes alıyorsa, şok durumunu önlemeye çalışılıp, ayakları yukarıya kaldırmalıdır. Gerektiğinde kalp masajı yapılmalıdır.
8. Komada bilinci kapalı ve soluk almıyorsa, olan kazazedenin üstündekileri çıkararak vakit kaybetmemeli hemen suni teneffüs yapılmalı, olumlu yanıt alınıncaya kadar devam edilmelidir.
   
9. Bir yandan suni teneffüs yaptırılırken diğer yandan da hastaneye veya en yakın ilk yardım merkezine telefon edilerek sıhhi yardım istenmeli ve ambulans çağrılmalıdır.
10. Kazazede, ambülansla hastaneye nakledilirken dahi bir taraftan oksijen verilirken diğer taraftan derhal suni teneffüse devam edilmelidir.
11. Suni teneffüs yapmak için gelişmiş cihazlar vardır. Ancak bu cihazlar ilk yardım merkezlerinde ve hastanelerde bulunur. Fakat bu cihazlar olmadan da suni teneffüs yaptırılması mümkündür. Elektrik çarpması olan bir ortamda bu cihazlar beklenmeden hemen suni teneffüse başlanmalıdır. Bu çok önemlidir.
12. Suni teneffüs, nefes alma merkezlerinin dinlenmesini ve rahatlamasını sağlamaktadır. Suni teneffüs yaptırılan hasta, bir zaman sonra kendi kendine nefes alır. Bu zaman dilimi 5 saat veya daha fazla sürebilir. Suni teneffüsü nöbetleşerek yaptıran kişilerin birkaç kişi olmasında yarar vardır.
13. Suni teneffüs yaptırılacak kazazede, odada ise bütün camları açılırak oda havalandırılır ve rahat bir yere sırt üstü yatırılır. Nefes alması kolaylaşsın diye yakası ve varsa kemeri açılır, kravatı çözülür. Başını yana çevirip ellerini üst üste getirdikten sonra başını ellerinin üstüne koyulur.
14. Kazaya uğrayan kişinin baş ucuna çökülerek, ağzın, mideden gelen veya ağızda kalmış olan yiyecek artıklarından temizlenmesi ve eğer varsa ağzındaki maddeleri (takma diş vb) çıkarılır. Dilin geri çekilip boğazı tıkamamasına dikkat edilmelidir. Dil sürekli ağız içerisinde serbest olması sağlanmalıdır.
15. Parmaklarınız açık şekilde ellerinizi o kişinin sağ ve sol kürek kemikleri üzerine koyunuz.
16. Kollarınızı düz tutup parmaklarınızı kapamadan ellerinizi bele doğru hafif bir basınçla hareket ettiriniz. Bu hareketi ciğerlerinden normal hava çıkıncaya kadar devam ettiriniz.
17. Ellerinizi kaldırıp bu kez kazazedenin omuzlarından dirseklerine doğru hafifçe kaydırınız.
18. Kazazedenin pazularından tutup göğsü biraz yerden kalkacak şekilde kendinize doğru çekiniz. Bu hareketle ciğerlerin genişleyip hava girmesine yardım edilmiş olur. Bundan sonra kazazedeyi başlangıçtaki durumuna getiriniz. Ağızdan ağıza veya ağızdan buruna nefes verme yöntemi de kullanılmaktadır. Bu harekete normal solunum başlayıncaya kadar devam ediniz.
19. Normal solunum başlayınca;

• Kazazedeyi dinlenmeye bırakınız.
• Kazazedeyi yürütmeyiniz.
• Kazazedeyi normal sıcaklıkta tutunuz.