30 Eylül 2013 Pazartesi

Elektrik İlk Kimin Tarafından bulundu? - Elektriğin icadı(buluşu)



Thomas Alva Edison (1847-1931)

Yedi yaşındayken ailesiyle birlikte Michigan'daki Port Huron'a yerleşen Edison, ilköğrenimine burada başladıysada yaklaşık üç ay sonra algılamasının yavaşlığı nedeniyle okuldan uzaklaştırıldı. Bundan sonraki üç yıl boyunca özel bir öğretmen tarafından eğitildi. Son derece meraklı ve yaratıcı kişiliğe sahip bir çocuk olan Edison, 10 yaşına geldiğinde kendisini fizik ve kimya kitaplarına verdi.

Bu arada evlerinin kilerinde bir kimya laboratuvarı kurdu. Özellikle kimya deneylerine ve Volta kaplarından elektrik akımı elde etmeye yönelik araştırmalara ilgi duydu; bir süre sonra kendi başına bir telgraf aleti yaptı ve Mors alfabesini öğrendi. O günlerde geçirdiği ağır bir hastalık sonucu kulakları ağır işitmeye başladı.
Oniki yaşına geldiğinde ailesine yardım etmek için Port Huron ile Detroit arasında çalışan trende gazete satmaya başlayan Edison, evlerindeki Laboratuvarını trenin yük vagonuna taşıyarak, çalışmalarını burada sürdürdü.Bu dönemde Edison, Michael Faraday'ın Experimental Research in Electricity adlı yapıtını okudu ve derinden etkilendi. Bunun üzerine bir yandan Faraday'ın deneylerini tekrarladı bir yandanda kendi deneylerine ağırlık vererek daha düzenli çalışmaya ve notlar tutmaya başladı. 1868'de kendine atölye kurdu. Aynı yıl geliştirdiği elektrikli bir oy kayıt makinasının patentini aldı. Aygıt oldukça ilgi topladı ama kimse tarafından satın alınmadı. tüm parasını yitiren Edison Borç içinde Boston'dan ayrılarak New York'a yerleşti. Edison'un şansı altın borsasının düzenlenmesinde kullanılan telgrafın bozulması üzerine döndü. Borsa yetkililerinin istemi üzerine aygıtı ustaca tamir eden Edison, Western Union Telegraph company'den geliştirilmekte olan telgraflı kayıt aygıtları üzerinde yetkinleştirme çalışması yapma önerisi aldı. Bunun üzerine bir arkadaşı ile birlikte Edison Universal Stock Printer mühendislik şirketini kurdu. Ve sattığı patentlerle kısa sürede önemlice bir servet edindi. Bu parayla New Jersey'deki Newark'ta bir imalathane kurarak telgraf ve telem aygıtları üretmeye başladı. Bir süre sonra imalathanesini kapatarak New Jersey'deki Menlo Park'ta bir araştırma laboratuvarı kurdu ve tüm zamanını yeni buluşlar yapmaya yönelik çalışmalara ayırdı.
1876'da Graham Bell'in geliştirdiği konuşan telgraf üzerinde çalışmaya başladı. Aygıta karbondan bir iletici ekleyerek telefonu yetkinleştirdi. Ses dalgalarının dinamiği üzerine yaptığı bu çalışmalardan yararlanarak 1877'de sesi kaydedip yineleyebilen gramafonu geliştirdi. Geniş yankı uyandıran bu buluşu ününün uluslar arası düzeyde yayılmasına neden oldu.
1878'de William Wallace'in yaptığı 500 mum güçündeki ark lambasından etkilenen Edison, bundan daha güvenli olan ve daha ucuz bir yöntemle çalışan yeni bir elektrik lambasını geliştirme çalışmasına girişti. Bu amaçla açtığı bir kampanyanın yardımıyla önde gelen işadamlarının parasal desteğini sağladı ve Edison Electric Light Company'yi kurdu. Oksijenle yanan elektrik arkı yerine havası boşaltılmış bir ortamda(vakum) ışık yayan ve düşük akımla çalışan bir ampul yapmayı tasarlıyordu. Bu amaçla 13 ay boyunca flaman olarak kullanabileceği bir metal tel yapmaya uğraştı. Sonunda 21 Ekim 1879'da özel yüksek voltajlı elektrik üreteçlerinden elde ettiği akımla çalışan karbon flamanlı elektrik ampulünü halka tanıttı. Üç yıl sonra New York sokakları bu lambalarla aydınlanacaktı.
1887'de Menlo Park'tan New Jersey'deki West Orange'a taşınan Edison burada önceki laboratuvarlarının on katı büyüklüğünde Edison Laboratuvarını açtı. 1890'lara doğru uzun erimli iletime daha uygun olan alternatif akım geliştirildi. Doğru akımın üstünlüğüne inanan Edison, bir kampanya başlatarak kamuoyunu, yüksek gerilimli alternatif akım sistemlerinin son derece tehlikeli olduğu yolunda uyarmaya çalıştı. 1892'de ise Edison General Electric Company'nin denetimini yitirdi.Ve şirketi General Electric Company ile birleşti.
Iki kez evlenen Edison'un altı çocuğu oldu. Yaşamının sonuna değin yeni buluşlar yapmak için uğraş verdi.

26 Eylül 2013 Perşembe

İstanbul'da elektrik kesintisi



İstanbul Pendik'te 29 Eylül Pazar günü bazı mahallelerde elektrik kesintisi yapılacak.

İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım Anonim Şirketinden yapılan açıklamaya göre Pendik'te, 29 Eylül Pazar günü 08.30-16.00 saatleri arasında, Batı Mahallesi, Ankara,Seyit Burhan Toprak ve Selim Berzek caddeleri ile Manolya, Somtaş Sitesi Çağlayan sokaklar vePendik Devlet Hastanesine elektrik verilemeyecek.
Kaynak: AA

19 Eylül 2013 Perşembe

Elektrik aboneleriyle ilgili çarpıcı tespit

  elektrik_faturasini_dusurmenin_puf_noktasi13493484600_h936163 Türkiye'deki 33 milyon elektrik abonesinin ortalama 15 milyonuna her ay ‘Borcunuzu ödeyin' diye ihbarname gidiyor. Borcunu uzun süre ödemeyenlerin oranı ise yüzde 1-5 arasında değişiyor. Türkiye'deki 21 elektrik dağıtım bölgesi son 5 yılda tümüyle özelleştirildi. Bu bölgelerde faaliyet gösteren şirketlerin örgütlendiği Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği'nin (ELDER) yönetim kurulu, dün akşam bir toplantı düzenleyerek dağıtımın bugünkü durumunu ve güncel konuları değerlendirdi. 5'İ KESİLİNCE ÖDÜYOR Toplantının en dikkat çekici konusu ise elektrik abonelerinin fatura ödeme alışkanlıklarıyla ilgiliydi. Yönetim Kurulu Üyesi Yaşar Aslan'ın verdiği bilgiye göre Türkiye'de 33 milyon elektrik abonesi var. Bu abonelerin her ay ortalama 15 milyonuna ‘Borcunuzu ödeyin' diye ihbarname çıkarılıyor. Bir anlamda her 100 kişiden 50'si borcunu zamanında ödüyor. Geriye kalan 50 kişinin ise 35'i ihbarnameden sonra, 5'i de elektriği kesilince borcunu ödüyor. Borcunu uzun süre ödemeyenlerin oranı ise bölgelere göre yüzde 1-5 arasında değişiyor. Toplantıda ortaya çıkan diğer önemli açıklamalarsa şöyle: *Yeni dağıtım şirketleri 2011-2015 arası için 8,5 milyar liralık şebeke, trafo gibi altyapı yatırımı vadetti. Bunların yüzde 50'si tamamladı. HİZMET BEDELİ 2010'UN ALTINDA *Verimlilik artırıcı çalışmalar ve işletme sisteminin iyileştirilmesiyle, dağıtım hizmet bedeli 2010 fiyatının altına çekildi. *Bu yıl ortalama kayıp kaçak oranın yüzde 12'ye inmesi bekleniyor. EPDK bunun 2 yılda tek haneye düşmesi konusunda taahhüt aldı. Böylece AB ortalaması yakalanacak. 15 MİLYAR DOLAR TASARRUF *Ayrıca bu sayede 5 yılda 10-15 milyar dolarlık tasarruf sağlanacak, Bunun faturalara fiyat düşüşü olarak yansıması bekleniyor. *Kayıp kaçakların azalması için sektörün kullandığı bilgi altyapısı ile adrese dayalı nüfus kayıt sisteminin eşleştirilmesi isteniyor. OSMANGAZİ SİSTEM KAYNAKLI SORUN DEĞİL Özelleşen Osmangazi Dağıtım şirketine, sorunlar nedeniyle EPDK tarafından yönetici atanmasına ilişkin sorulara da toplantıda yanıt arandı. ELDER Yönetim Kurulu Üyesi Selahattin Hakman, bunun, özelleşme sonrası dağıtım sektöründe değişen sistemle ilgili bir sorun olmadığını vurguladı. Hakman, “Diğer şirketlere yansıyan bir durum yok” dedi. Kaynak: Bugün

17 Eylül 2013 Salı

ABD'de askeri üsse silahlı saldırı



Washington Polisi ABD donanma üssünde meydana gelen silah saldırıda, saldırgan dahil 13 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı.

Silahlı saldırganlardan birinin ölü olarak ele geçirildiği, diğer iki saldırganı arama çalışmalarının devam ettiği bildirildi.
Ölü ele geçirilen zanlının 34 yaşındaki Aaron Alexis olduğu belirtilirken, Alexis'in başka birinin kimliğini kullanarak binaya girdiğinden şüpheleniliyor.
Kaynak: AA

16 Eylül 2013 Pazartesi

Mısırlı öğrencilerin üzerine ateş açtılar


Kahire'de darbe karşıtı gösteri düzenleyen öğrenciler Milli Eğitim Bakanlığı önünde polisin sert müdahalesine hedef oldu. Bakanlık önünde toplanan öğrencilerin üzerine ateş açıldı.

Aralarında kız öğrencilerinin de bulunduğu kalabalık bir öğrenci grubu, Milli Eğitim Bakanlığı önünde gerçekleştirdikleri gösteri sırasında güvenlik güçlerinin ateşin maruz kaldı.
Darbeyi barışçıl bir şekilde protesto etmek isteyen gençler, polisin sert müdahalesi sonrası öfkelendi. Kendisini çeken kameraya doğru açıklama yapan gençler, polisin kız öğrencileri bile yakalayıp dövdüğünü, kendilerinin sadece barışçıl bir şekilde gösteri yapmakta olduğunu söyledi.
Güvenlik güçlerinin ateş açtığını farkeden kalabalık ise büyük bir paniğe kapıldı ve kaçmaya başladı. İnternete yüklenen görüntülerde zırhlı bir araçtan elindeki pompalı tüfekle ateş açan askerin yaşattığı panik açık bir şekilde görülüyor.

10 Eylül 2013 Salı

20 Yıldır Elektriksiz Ev


İzmir'in eski Valisi Mustafa Cahit Kıraç'ın bile aileyi ziyaret edip sorunla ilgilenmesine rağmen, hala ailenin elektriği verilmedi. Bu olay ise “Edison duysa isyan ederdi” yorumlarına neden oluyor.İzmir’e bağlı Torbalı ilçesi Ayrancılar Mahallesi'nde oturan 9 nüfuslu Akçay Ailesi’nin yaşadığı elektrik krizi bir türlü çözüme kavuşmuyor. İzmir Valisi’nin bile konuya el atmasına rağmen bir türlü çözülemeyen elektrik sıkıntısı aileyi çileden çıkarmış durumda. Hazine arazisinde oturdukları gerekçesiyle evinde 20 yıldır elektrik bulunmayan ve bu konuda çalmadık kapı bırakmayan ailenin bu çilesi, “Edison duysa isyan ederdi” diye düşündürüyor. Akçay ailesinin tek temennisi ise bir an önce evlerine elektrik verilmesi ve yaşadıkları bu sıkıntının giderilmesi. Yazın kavurucu sıcağında elektriksiz yaşayan aile, Torbalı Kaymakamı'nın konuya el atmasını istiyor.

AİLE KİMSELERE DERDİNİ ANLATAMADI

Filmlere konu olacak olay, Ege Bölgesi’nin incisi olarak gösterilen Torbalı’ya bağlı Ayrancılar Mahallesi'nde yaşanıyor. 44 yaşındaki Tamer Akçay’ın şuanda oturduğu ve 1989 yılında Haci Apili isimli bir şahıstan, 4 bin 360 metrekare hazine arazisinden 550 metrekare arsayı satın aldı. Tamer Akçay ise en küçüğü 6 aylık, en büyüğü 17 yaşında olan çocukları ve eşiyle birlikte, bu araziye ev yaptı. 1993 yılında arsasına 2 oda bir salondan oluşan gecekonduyu yapan Akçay, 1989 yılından buyana evinin bütün vergilerini ödüyor. Akçay, evine elektrik ve su almak için ilgili kurumlara başvuruda bulunmasına rağmen bu talebine bir türlü cevap alamadı. Suyu bağlanan aileye TEDAŞ, konut olduğuna dair belediyeden bir belge getirmesini istedi. Belediyeden bir türlü “Burada konut var” yazısı alamayan aile, derdini kimselere anlatamıyor.

BELEDİYE “EV KAÇAK” DİYEREK MÜHÜRLENDİ

Akçay ailesinin evi de dahil olmak üzere, 4 bin 360 metrekarelik hazine arazisi içinde 8 ev bulunuyor. Tamamına elektrik su bağlanmasına rağmen Akçay ailesine bağlanmıyor. Belediye başkanı ve yardımcılarının kapılarında günlerini harcayan Tamer Akçay, bir türlü görüşemedi. “Her seferinde hazine arazisine” veremeyiz cevabını aldığını belirten Akçay, durumu çareyi bakanlığa şikayet etmekte buldu. İçişleri Bakanlığı’na durumu bildiren ailenin şikayeti üzerine bakanlık harekete geçti. Bunun üzerine ise iddiaya göre belediye ailenin oturduğu evin kaçak olduğunu söyleyerek mühürledi. Konuyu basından duyan dönemin İzmir Valisi Mustafa Cahit Kıraç aileyi ziyaret ederek incelemelerde bulundu. Elektriksiz bir yaşam süren aile ne yapacaklarını şaşırmış durumda. Kimselere dertlerini anlatamadıklarını belirten aile bireyleri, yetkililerin bu çileye son vermesini istiyor.

Kaynak: İHA


5 Eylül 2013 Perşembe

Topraklama Nasıl Yapılır ?

Topraklama sistemleri, belirtilen standartlar doğrultusunda yapılmalıdır. Zira iyi yapılmayan bir topraklama sistemi risk taşır. Topraklama; (TSE 62305-1-2-3-4,EN 50164-1-2) doğrultusunda yapılmalı, özellikle canlıların olduğu alanlarda toprağa geçiş direnci küçük tutulmalıdır. Topraklama direncinin küçük olması, atmosferik elektrik boşalmasında yıldırımdan koruma tesislerinde oluşacak tehlikeleri ve yan atlamaları azaltır bu yüzden önemlidir. Canlılar için tehlikeli ortamlarda her bir toprak elektrodu sisteminin toprağa geçiş direnci en çok 10 ohm değerinde olmalıdır. Ancak bu değerden ne kadar aşağı inilirse daha fazla fayda sağlanır.
Bakır levha, bakır çubuk, galvenizli levha, galvenizli şerit ile bakır malzeme tercih edilerek topraklama iletkenin seçimi yapılır. Toprağın belirli bir mesafesine kadar gömülerek işlem gerçekleştirilir. 1 metre eninde 1,5 metre derinliğinde bir çukur açılır. Bakır levha dikey olarak toprağa yerleştirilir. Etrafı toprak ile desteklenir. Çukur doldurulmaya başlanır. Levha yüzeyine kadar çıkılır. Levhanın ucu matkap ucu ile delinir. Topraklama kablosunun ucu bakır kablo papucu ile birleştirilir. Levha deliğine uygun bakır civata ile birleştirilerek iyice sıkılır. Levhanın boş kalan diğer bölümleri toprakla doldurulur. Böylece topraklama işlemi tamamlamış olur.
Para çekme merkezleri (ATM) ler, paratoner, dağıtım hücresi, pano kesici, trafo merkezi, boru şebekesi, şalt merkezi, parafudur izolatör, jenaratör, telefon santralleri, yüksek basınçlı gaz tankı, UPS, bilgisayar, aydınlatmaların metal olan parçaları, kablo taşıyıcıların metal olanları, bu elemanların topraklama yönetmeliğe uygun olarak topraklanması şarttır. Toprak yüzeyi kışın 5 cm de donduğu için, topraklama çubukları iniş iletkenleri toprak yüzeyinden 10 – 15 cm altta birbirlerine bağlanır. Topraklama ölçümü nasıl yapılır konu başlığı altında detaylı olarak bu konu açıklanmıştır.
Topraklamanın etkili olması için, toprak direnci ölçümü yeteri miktarda düşük olmalıdır. Elektriksel direnç cihazın gövdesinden toprağa kadar bağlı olması lazımdır. Topraklama iletkenlerinin direnci önemli bir direnç meydana getirmez. Önemli direnç, toprak içinde gömülü olan topraklama iletkenlerinden toprağa geçiş direncidir. Toprağa geçiş direncini azaltmak için topraklama elektrodlarını derine gömerek uzun tutulur ve iletkenliği fazla olan toprak bulmak için uğraşılır.
İyi bir topraklama da, topraklama direncinin azaltılabilmesi bazı önlemler alınmalıdır. Bunlar;
  • Zemin ıslak veya bataklık olmalı
  • Sürülebilir toprak, killi toprak, balçıklı toprak, kum ile karışık killi toprak veya balçık.
  • Çeşitli oranlarda kumla karışık kil yada balçık, çakıl ve taşlar.
  • Nemli ve ıslak kum.
Örneğin toprak altında ıslaklığın başladığı yere elektrot gömülür. Islak toprak bulunmazsa toprak su ile ıslatılır.

Bina Topraklaması Nasıl Yapılır?

Bina topraklaması için bahçeye toprağın içerisine, topraklama çubuğu (bakır çubuk) çakılarak, toprak yüzeyinden 1,5 metre derinliğe bakır levha veya galvenizli levha gömülür. Beton içine gömülerek toprakla geniş yüzeysel temas sağlanması için temel topraklaması yapılır. İletkenliğin daha iyi olması için kömür ile desteklenir, kömür iyon akışını hızlandırır. Bakır levha veya bakır çubuğa bağlanan topraklama kablosu, uygun bir şekilde toprak altına, hava şartlarından etkilenmemesi için de (buz tutma, kar ve yağmur gibi) belli bir derinliğe gömülmelidir. Şebekeden gelen ve elektrik panosunda bulunan topraklama barasına topraklama kablosu (genelde sarı- yeşil olur) bağlanır.
Topraklama kablosu elektrik panosundan sonra bina içerisinde uygun bir kablo kesiti ile her bir aboneye dağıtılır. Evlerdeki prizlerin orta uçları topraklama uçlarıdır. Bu topraklama kablosu prizlere bağlanarak koruma topraklanması sağlanmış olur. Canlıların güvenliğini sağlamak için yapılan bu işlem, cihazlardan kaçak olarak geçen elektrik akımını toprağa akıtır. Topraklama şeridi, genellikle derine gömülmeyen topraklayıcılardır. Kuvvetli akım tesislerinde yıldırıma karşı topraklayıcı olarak kullanılır. Binanın dış duvarının temel platformu içine yerleştirilir.
Uçaklarda da uçuş esnasında topraklama, yerle bağlantı olmadığı için yapmak mümkün değildir. Burada da topraklama yapılacak mekanizmalar mevcuttur. Uçakların elektrik düzenekleri ortak bir nötr kullanıp toprağa gereksinim olmadan çalışır. Kendileri kapalı sistem olduğundan toprakla bağlantıya ihtiyaç yoktur. Uçuş yapan uçağın üstünde birikmiş olan statik elektriğin boşaltılması için uçağın kuyruğu ve kanatlarında antene benzer metal çıkıntılar vardır. Yıldırımdan koruma için paratonerede gerek yoktur. Zira uçağın iletken dış yüzeyi elektrik düzeneğinin ve yıldırımdan etkilenecek yakıt deposu izole yapılmıştır. Uçak yere indikten hemen sonra üstünde yığılmış statik elektriğin yere boşaltılması için toprağa bağlanarak akıtılır. Uçakların yakıt ihtiyaçları giderilirken oluşacak kıvılcımların tehlike yaratmasını önlemek için uçaklara, yakıt kamyonu veya pompa ile doldurulur.

3 Eylül 2013 Salı

Elektrik Devresi Nedir ?

Elektrik Devresi Nedir ?

Bir üretecin iki ucu iletken bir telle birleştirilerek, düzeneğe bir lamba yerleştirilirse, üretecin negatif (-) kutbundan çıkan elektronlar pozitif (+) kutba giderler. Kurulan bu düzeneğe bir elektrik devresi adı verilir.

Elektrik Devresinin Özelliği

Elektrik akımını oluşturan elektronlar, elektrik devresinden geçer ve almaçta (alıcı) başka bir enerjiye dönüşür. Elektrik almaçlarının çalışması için devamlı elektrik akımı geçmesi gerekir. Bu akım alıcının devresine bağlanan elektrik enerji kaynağıyla sağlanır. Elektronlar, enerji kaynağın ucundan çıkarak iletken, alıcı, iletken yolunu izleyerek diğer ucuna ulaşır.
Elektrik devresi; sigorta, üreteç, anahtar, iletken, ve alıcıdan oluşan kapalı bir sistemde, akımın izlediği yoldur.

Elektrik Devresi İle Su Devresini Karşılaştıralım

Elektrik devresinin anlaşılır olması için su devresiyle karşılaştırdığımızda, su molekülleri borular vasıtası ile
vana, pompa, ve türbin üstünden devresini tamamlar, buna su devresi adı verilir. Elektrik yüklerinin alıcı, anahtar, üreteç, iletkenler, sigorta üstünden tamamladıkları yol da elektrik devresini meydana getirir.
Su devresinde; kaynaktaki su bir pompadan verilen enerji yardımıyla vana açıldıktan sonra meydana gelen kinetik enerji türbine hareketlilik kazandırır.
Elektrik devresinde ise; anahtar kapatıldığında oluşan kapalı devrede, iletkenler üstünden geçen elektrik yükleri, enerjilerini alıcıya vererek devrelerini üreteçten tamamlamasıdır.

Su devresiyle elektrik devresinin karşılaştırılması
Su devresiyle elektrik devresinin karşılaştırılması
Yukarıdaki şeklimizde, su devresindeki pompa elektrik devresindeki batarya gibi iş yapar. Yine su devresindeki vanayla elektrik devresindeki anahtar benzer görevleri yaparlar. Vana suyun, anahtar elektrik akımının geçişinin kontrolünü yapar.

Elektrik Devresi Elemanları

Basit bir elektrik devresi beş elemandan meydana gelir. Elektrik devresi elemanları, üreteç, sigorta, anahtar, alıcı ve iletkendir.
Basit bir elektrik devresi elemanları
Basit bir elektrik devresi elemanları

Üreteç

Seri bağlı pillerle yapılan devre
Seri bağlı pillerle yapılan devre
Herhangi bir enerjiyi (kimyasal, mekanik, ısı, ışık), elektrik enerjisine dönüştüren devre elemanına kaynak yada üreteç adı verilir. Kısaca üreteç elektrik enerjisini üreten cihaz ve makinelerdir. Elektrik devresindeki alıcıların çalışması için gereken elektrik enerjisini sağlar. Alternatif akım ve doğru akım kaynağı olarak iki türlüdür. Alternatör, alternatif akım kaynağıdır. Doğru akım kaynağı; generatör, akümülatör, pil olmak üzere çeşitleri mevcuttur. Piller kimyasal enerjiyi, alternatör ve dinamolar mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren üreteçlerdir.
  • Limona değişik iki metal batırıldığı zaman küçük bir lambayı kısa bir süre yakar.
  • Piller genel olarak 1,5 Volt, akülerse 12 Volt gerilim verecek biçimde üretimi yapılır. Pil ve akümülatörler seri bağlanarak ( + uç, – uca bağlanır) devreye verdikleri gerilimler arttırılır. Paralel bağlanarak akım verme sığaları arttırılır.

Sigorta

Elektrik devresinden istenmeyen aşırı akımlar geçebilir. Aşırı akım sonucu elektrik devre elemanları zarar görebilir. Sigorta devreye bağlandığında, akım şiddetinin belli bir değerin üstüne çıkmasını önler. Sigorta devreyi ve devrede bulunan almacı ve üreteci koruyan bir güvenlik aracıdır.

Anahtar

Devreyi açan ve kapatan cihazdır. Anahtar açıldığı zaman alıcıya giden akımı kesen, kapandığı zaman akım geçmesini sağlayan yani devreye kumanda eden bir araçtır.
Anahtar ve buton sembolleri
Anahtar ve buton sembolleri

Almaç (alıcı)

Elektrik enerjisini istenen diğer enerjilere dönüştüren cihazlara almaç (alıcı- yük) denir. Elektrik lambası elektrik enerjisini ışık enerjisine, motorlarda elektrik enerjini mekanik enerjiye dönüştüren birer almaçtır.

İletken

Üreteçle almaç arasında bir yol meydana getirerek elektrik akımını almaçtan geçiren maden ve maden alaşımlarından yapılmış tellere iletken denir. Elektrik devre elemanlarının birbirine bağlantıları, elektrik akımını ileten alüminyum yada bakır metal tellerle sağlanır. İletken kesitleri devre akımını karşılayacak değerde olmalıdır.

Elektrik Devre Çeşitleri

Elektrik devreleri üç kısma ayrılır.
  • Açık devre
  • Kapalı devre
  • Kısa devre
Açık devre
Açık devre
Açık devre

Bir elektrik devresindeki anahtar açık duruma getirilirse akım kesilir. Bu durumda akım alıcıdan geçmez, dolayısıyla alıcı çalışmaz. Sigorta atması, iletkenlerin kopması, ek yerlerinin temas etmemesi de açık devreyi meydana getirir. Akım yolunun açık oluşunu belirtmek için bu şekildeki elektrik devrelerine açık devre adı verilir.

Kapalı Devre
Kapalı Devre
Kapalı Devre

Elektrik devresine kumanda eden anahtar kapalı duruma getirilirse devreden akım geçer ve alıcı çalışır. Anahtarı kapalı tuttuğumuz sürece üreteç akım verebiliyorsa alıcı çalışmasına devam eder. Anahtar kapalı durumdayken alıcı sağlam olduğu halde çalışmıyorsa üreteç veya alıcı bağlantılarında bir gevşeme veya kopma var demektir. Bu arızalar giderilmedikçe devrenin kapalı oluşundan söz edilemez, devre açık sayılır.

Kısa Devre


Bataryanın kısa devre olması
Bataryanın kısa devre olması

Herhangi bir sebeple iletkenler alıcıdan önce kesişir veya birleşirse meydana gelen bu devre çeşidine kısa devre adı verilir. Kısa devre durumunda akım, direnci büyük olan alıcıdan geçmez, direnci az olan en kısa yoldan devresini tamamlamak ister. Devrede sigorta varsa sigorta teli ergiyerek devreyi açar. Sigorta kısa devre halinde meydana gelen ısınmanın yaratacağı tehlikeyi önler ve üreteci de korur. Arıza giderilmeden kesinlikle devreye enerji verilmez.
Kısa devre akımı sigortadan geçmediğinden sigorta atmaz ve batarya zarar görür.
Ayrıca elektrik devreleri akımın büyüklüğüne göre ve alıcının çeşidine göre isimlendirilir.
Küçük değerde akımla çalışan haberleşme tesisleri (telefon, telgraf), çağırma tesisleri (zil, alarm) gibi devrelere hafif akım devresi adı verilir.
Yüksek değerde akımla çalışan ışık ve motor tesislerini meydana getiren devrelere kuvvetli akım devresi denir.

Alıcı Çeşidine Göre Elektrik Devresi

Motor devresi, ışık devresi, ateşleme devresi akümülatör devresi, ışıklı reklam devresi, zil devresi gibi isimler alırlar.
  • Devreler kurulurken enerjiyi kesiniz ve enerji varken çalışmayınız.
  • Elektrik enerjisinin düşük gerilimi ve akımı da tehlike yaratır.
  • Elektrik devre elemanları uygun nitelikte olmalı ve devrelerde muhakkak sigorta kullanılmalıdır.
Alıcı İle Üretecin Bağlantı Şekline Göre Devreler

Doğru akım devreleri; Bir devre üstüne birden çok alıcı yerleştirildiği zaman akım, üreteçten çıkıp yeniden üretece dönerken devre üstünde birden çok hat üzerinden geçme olanağı bulur. İmal edilme şekillerine göre devreler üç biçimde incelenir.
  • Seri devre
  • Paralel devre
  • Seri-paralel devre
Seri Devre
Seri devre
Seri devre
Üreteç ve alıcıların aynı hat üzerinde sıralanarak meydana gelen devrelere seri devre denir. Bu devrelerin özellikleri devre elemanlarının birbirlerini izleyecek biçimde bağlanmalıdır. Seri bağlanmış alıcılardan bir tanesinden eşit miktarda akım geçer. Şöyle ki seri bir biçimde bağlanan beş tane lambanın parlaklık değeri aynı olur. It= I1+I2+I3+I4+ I5….In Seri bir devrede alıcıların uçları arasındaki gerilim toplamı üreteçteki gerilim toplamına eşit olur. Devredeki ampullerin uçlarındaki toplam gerilimi üretecin toplam gerilimine eşit olamalıdır. Kısaca gerilim seri devrede alıcılar (direnç, led, lamba vs)üzerine eşit miktarlarda bölünür. Et=E1+E2+E3+E4+E5….En Alıcılardan bir tanesinin direnç toplamı devrenin direnç toplamına eşit olur.
R1+R2+R3+R4+R+5….Rn

Paralel Devre
Paralel devre
Paralel devre

İki üretici yada tüketicinin önce birbirlerine sonra da devreye bağlandığı devre çeşidine paralel devre denir. Bir ampule iki pil bağlanırsa (+ + ) (- -) biçiminde) lambanın ışığı çoğalmaz fakat birinci pili bitirdikten sonra ikici pili bitireceği için ömrü uzun olur. Bir pile iki ampul bağlanırsa ampullerin ışığı azalmaz fakat pilin ömrü azalır.
Paralel devrede dirençler, üretecin iki ucu arasında olacak biçimde yan yana yerleştirilir.

Seri-Paralel Devre

Devre üzerinde bulunan elemanların (almaç, iletken, anahtar vs.) üretecin durumuna göre paralel veya seri olarak bağlandığı devredir.
Seri paralel devre
Seri paralel devre

Basit Elektrik Devresi Nasıl Yapılır ?
Basit elektrik devresi

Basit elektrik devresi

Basit elektrik devresi yapımı sırasında öncelikle kurulacak elektrik devre elemanları seçilir. Bu basit elektrik devresi malzemeleri iletken, sigorta, anahtar, alıcı (almaç) ve üreteçdir. Uygun olan devre elemanları seçilmelidir. Seçilen üreteç (adaptör güç kaynağı yada pil)düşük gerilimli (9- 12 Volt) olmalıdır. Devrede cam sigortayı tercih ediniz. 0,5 mm² yalıtılmış iletken kullanarak devreyi bağlayınız. Basit elektrik devresini kurunuz. Almaç olarak, küçük güçlü motor yada lamba kullanınız. Devreye mutlaka sigorta koyunuz. Anahtarı kapayarak alıcının çalıştırınız. Alıcıyı çok kısa süreliğine, kısa devre ederek sigortanın attığını görülecektir. Kısa devre arızasını gidermeden devreye enerji vermeyiniz. İş güvenliği kurallarına mutlaka uyunuz.

Elektrik Çarpmalarında İlk Yardım

Elektrik çarpmalarının sebeplerinden biri kısa devredir. Sarı,kırmızı, mavi, nötr ve toprak hatlarının en az iki tanesinin birbirlerine değmesi sonucunda elektriksel akımı devresini bu yolla tamamlar. Elektrik akımı taşıyan devrelerde kısa devre oluşabilir. Genellikle yüksek gerilim içeren sistemlerde kısa devre meydana gelir. Bu durum büyük tehlikelere yol açar. İnsan vücudu 50 volta kadar gerilimlerden bile etkilenir. Elektrik akımı 50 volttan sonra daha tehlikeli olmaya başlar. 65 volttan sonra tamamen tehlikelidir.

110, 220, 380 voltluk tesisler ve yüksek gerilimli hava hatları insanlar için bir tehlike kaynağıdır. İnsan vücudunun doğru akımda (DC) 50 m Amper, alternatif akımda (AC) 25 m Amper’ de etkilendiği tespit edilmiştir. Bu minimum akımlar bile insanlar için öldürücü olabilir. İnsan vücudu madensel teller kadar iletken değildir. Vücut akıma karşı bir direnç gösterir. Vücudun direnci insanın durumuna göre değişir. Ellerin terli ve ıslak olması halinde direnç düşer. Suyun, elektrik akımını iletmesi kolaydır. Tahta ve plastik kuru iken iletken değildir, ama bu maddeler ıslandığı zaman iletken olur. Elektrik akımının vücutta gösterdiği etkiye elektrik çarpması denir.

Elektrik çarpması büyük değerler üzerinde meydana gelirse ölümle sonuçlanır. Elektrik akımı hücreyi elektroliz eder. Sinir sistemini bozar. Solunum sisteminin çalışmasını engeller. İnsanın kalbinin durmasına sebep olur. Ayrıca iç ve dış yanıklar meydana getirir.
Yüksek gerilimli elektrik çarpmalarında genellikle işyerlerinde meydana gelen iş kazalarıdır. İşin niteliği ile ilgili olarak kullanılan aletlerinin güç hatlarına temas etmesi, gerekli önlemler alınmadan yüksek gerilim taşıyan hat direklerine çıkılması başlıca sebepler arasındadır.

Elektrik çarpılmalarına karşı, elektrik sistemlerini ve bu sistemde çalışan elemanları korumak için gerekli önlemlerin alınması esas amaçtır. Düşük gerilimli elektrik çarpmaları ise genellikle evlerde olmaktadır. Topraklamanın ve yalıtımın yetersiz olduğu yerlerde ve elektrik kaçağı olması durumunda, tecrübesiz elemanların gereken önlemleri almadan işe başlaması gibi sebeplerden elektrik kazaları görülebilmektedir.
AC ve DC devrelerinde kullanılan aletleri, bu aletlerde kullanılan iletkenleri, aşırı akımlardan koruyan devreleri ve aleti oluşabilecek zarardan koruyan elamanlar sigortalardır. Sigortalar; elektrik santrallerinde, endüstri tesislerinde kumanda panolarında, evlerde, elektrikle çalışan tüm cihazlarda kullanılmaktadır.

Binaların elektrik sistemleri kurulurken binanın dış tarafında toprağa bakır levha yada bakır çubuk gömülerek topraklama yapılır. Bakır çubuğa bağlı olan bir kablo, binanın girişinde faz ve nötr’ ün binaya ilk girdiği ana elektrik kutusuna kadar getirilerek, bu noktadan başlayarak bütün binaya, bütün dairelere bir faz, bir nötr ve bir de toprak hattı gider. 

Topraklı prizleri bağlarken ortada bulunan iki delik faz ve nötr’ e bağlanır. Dıştaki metal çıkıntılar ise toprak hattına bağlanır.
Gerilim altında olmayan, yalnız yalıtım hatasından elektriklenebilen parçaların yalıtımlı yapılmasıdır. Elektrik işlerinde kullanılan tornavidalar, penseler, kargaburunlar ve diğer benzer el aletleri yalıtılmış, fırçaların, yağdanlıkların, süpürgelerin sapları akım geçirmeyen malzeme ile yapılmış olmalıdır.

Elektrik çarpmasına karşı üzerinde durulan yerlerin yalıtılması; yerleri sabit olan elektrikli makine ve cihazların, elektrik panolarının zeminine lastik paspas, tahta ızgara konularak korunma önlemi alınabilir. Alınan korunma önlemi, olası bir elektrik kaçağında insanın toprağa karşı izolasyonunu sağladığı için elektrik çarpması meydana gelmez.

Elektrik enerjisini kullanmasını bilenler için elinde insanlığa hizmet eden bir yardımcı, kullanmayı bilmeyenler ve dikkatsizler için büyük bir düşman olduğu unutmamalıdır. Unutulmamalıdır ki; ELEKTRİK ASLA HATA KABUL ETMEZ.

Elektrik Çarpmalarına Karşı Alınacak Önlemler

Elektrik tesislerinde, iş yerlerinde, evlerde yapılan hatalar ve yıldırım düşmesi gibi durumlarda insan hayatıyla alakalı elektrik çarpması ve yanıklar oluşabildiği gibi yangınlar da çıkabilir. Bu gibi durumlarda da hızlı ve etkili önlemler alınarak hasarların en düşük düzeyde tutulması mümkündür.
Elektrik çarpmasına karşı alınması gereken önlemler şunlardır;
  • Hangi şartlar altında olursa olsun çıplak elle elektrik tellerine dokunulmamalı ve tel iki elle tutulmamalıdır.
  • Nemli yerlerde çalışıyorsanız ve toprağa basıyorsanız hiçbir zaman enerji taşıyan hatlara dokunmayınız.
  • Islak elle elektrik düğmesini açmayınız.
  • Elektrikle çalışan cihazların içinde bir işlem yapacaksanız alıcının fişini prizden ayırınız.
  • Kordonla tesisat yapmayınız, yapanlara da engel olun.
  • Atan sigortalara tel sarmayınız, sigorta buşonunu değiştiriniz.
  • Sigortayı kapatarak elektrik işlerini yapınız.
  • Tatile çıkarken sigortaları kapatınız.
  • Yere düşen elektrik tellerine el sürmeyiniz ve basmayınız.
  • Banyo anahtarını banyo dışına yaptırınız.
  • Banyoya kapaklı priz koyunuz.
  • Elektrikli ısıtıcı ve saç kurutma makinesini lavabo ve küvetin yakınlarına bulundurmayınız.
  • Islak yerlerde elektrikli aletleri çalıştırmayınız. Banyoda saç kurutmayınız.
  • Ampulleri ıslak bezle silmeyiniz. Ampulü duydan çıkararak kuru bezle temizleyip yerine takınız.
  • Elektrik direklerine tırmananlara engel olunuz.
  • Özellikle küçük çocukların prizlere sivri bir şeyleri sokmak hobileridir. Bu nedenle erişebilecekleri prizlere plastik emniyet kapağı takmayı ihmal etmeyiniz.
  • Ütüyü kablo üzerine bırakmayınız.
  • Elektrikle uğraşan kişiler kalın lastik tabanlı ayakkabılar giymelidirler.
  • Evinizde, yanınızda bir elektrik kontrol kalemi bulundurunuz.
  • Elektrikle ilgili işlerde sol elinizi değil sağ elinizi kullanınız.
  • Elektrik kaçaklarını kontrol ederek tehlikeden uzak kalınız.
Elektrik Kazalarında İlk Yardım

Elektrik çarpmalarında yapılması gerekenler; elektrik çarpmasına maruz kalmış bir kişi için ilk iş o kişinin elektrikle olan ilişkisini kesmektir. Elektrik çarpması ilk yardım yapacak kişiler çabukluk, güvenlik ve soğukkanlılık içinde hareket etmelidir. Kurtarıcı, elektrikle çarpılan kişiyi dokunan iletkenden kurtarmak için, ceket, kuru bez, tahta parçası veya başka bir yalıtkan parça kullanmalıdır. Ayrıca en kısa sürede, devrenin elektriği kesilmelidir. Elektrik çarpmasında ilk olarak yaralının solunum yolu açıklığı ve solunumu değerlendirilmelidir.Yaralı kişi kımıldatılmamalıdır. Vücudunda yaralanan bölgesi örtülür. Elektriğe kapılan kişinin elektrik akımı ile ilişkisi kesildikten sonra hemen bir doktor veya ambulans çağırılmalıdır. Bu arada ambulans veya doktor gelinceye kadar şu ilk yardımların yapılması faydalı olur.

İlk Yardım

Elektrik akımının üzerinden geçmesi ile elektrik çarpan bir kişinin, durumu ağır ve hatta komaya girmiş olabilir bu durumda kişiyi yeniden hayata döndürmek için zaman kaybetmeden ilk yardım uygulamaları yapılmalıdır.
  1. Kazazedenin elektrik çarpmasına maruz kaldığı hatalı akım devresi hemen kesilir; bunun için duruma göre sırayla fiş prizden çekilir, anahtar açılır veya sigorta çıkarılır.
  2. Şayet akım hemen kesilmez ise elektrik alanı, kuru bir tahta parçası gibi yalıtkan bir cismin yardımıyla kazazededen uzaklaştırmak gerekir.
  3. Lastik tabanlı ayakkabı giyin, kuru bir lastik eldiven takın.
  4. Elektrik akımını iletmeyecek kuru bir cismin üzerine çıkın.
  5. Elektrik tesislerini uzaklaştıramadığımız zaman, bu defa kazazede, elbisenin kuru olan kısımlarından çekerek gerilimin altındaki tesis bölümünden uzaklaştırmak gerekir.
  6. Bu sırada kazazedeye yardım eden kişilerde aynı anda elektrik çarpmasına karşın kazazedenin vücudundan çıplak bir yerini el, kol, ayak, bacağından tutarken aynı zamanda topraklanmış madeni bölümlere dokunmamaya ve iletken tabana basmamaya dikkat etmelidirler.
  7. Bilinci açık ve nefes alıyorsa, şok durumunu önlemeye çalışılıp, ayakları yukarıya kaldırmalıdır. Gerektiğinde kalp masajı yapılmalıdır.
  8. Komada bilinci kapalı ve soluk almıyorsa, olan kazazedenin üstündekileri çıkararak vakit kaybetmemeli hemen suni teneffüs yapılmalı, olumlu yanıt alınıncaya kadar devam edilmelidir.
  9. Bir yandan suni teneffüs yaptırılırken diğer yandan da hastaneye veya en yakın ilk yardım merkezine telefon edilerek sıhhi yardım istenmeli ve ambulans çağrılmalıdır.
  10. Kazazede, ambülansla hastaneye nakledilirken dahi bir taraftan oksijen verilirken diğer taraftan derhal suni teneffüse devam edilmelidir.
  11. Suni teneffüs yapmak için gelişmiş cihazlar vardır. Ancak bu cihazlar ilk yardım merkezlerinde ve hastanelerde bulunur. Fakat bu cihazlar olmadan da suni teneffüs yaptırılması mümkündür. Elektrik çarpması olan bir ortamda bu cihazlar beklenmeden hemen suni teneffüse başlanmalıdır. Bu çok önemlidir.
  12. Suni teneffüs, nefes alma merkezlerinin dinlenmesini ve rahatlamasını sağlamaktadır. Suni teneffüs yaptırılan hasta, bir zaman sonra kendi kendine nefes alır. Bu zaman dilimi 5 saat veya daha fazla sürebilir. Suni teneffüsü nöbetleşerek yaptıran kişilerin birkaç kişi olmasında yarar vardır.
  13. Suni teneffüs yaptırılacak kazazede, odada ise bütün camları açılırak oda havalandırılır ve rahat bir yere sırt üstü yatırılır. Nefes alması kolaylaşsın diye yakası ve varsa kemeri açılır, kravatı çözülür. Başını yana çevirip ellerini üst üste getirdikten sonra başını ellerinin üstüne koyulur.
  14. Kazaya uğrayan kişinin baş ucuna çökülerek, ağzın, mideden gelen veya ağızda kalmış olan yiyecek artıklarından temizlenmesi ve eğer varsa ağzındaki maddeleri (takma diş vb) çıkarılır. Dilin geri çekilip boğazı tıkamamasına dikkat edilmelidir. Dil sürekli ağız içerisinde serbest olması sağlanmalıdır.
  15. Parmaklarınız açık şekilde ellerinizi o kişinin sağ ve sol kürek kemikleri üzerine koyunuz.
  16. Kollarınızı düz tutup parmaklarınızı kapamadan ellerinizi bele doğru hafif bir basınçla hareket ettiriniz. Bu hareketi ciğerlerinden normal hava çıkıncaya kadar devam ettiriniz.
  17. Ellerinizi kaldırıp bu kez kazazedenin omuzlarından dirseklerine doğru hafifçe kaydırınız.
  18. Kazazedenin pazularından tutup göğsü biraz yerden kalkacak şekilde kendinize doğru çekiniz. Bu hareketle ciğerlerin genişleyip hava girmesine yardım edilmiş olur. Bundan sonra kazazedeyi başlangıçtaki durumuna getiriniz. Ağızdan ağıza veya ağızdan buruna nefes verme yöntemi de kullanılmaktadır. Bu harekete normal solunum başlayıncaya kadar devam ediniz.
  19. Normal solunum başlayınca;
  • Kazazedeyi dinlenmeye bırakınız.
  • Kazazedeyi yürütmeyiniz.
  • Kazazedeyi normal sıcaklıkta tutunuz.

Kompanzasyon Çeşitleri

Kompanzasyon çeşitleri; Üç çeşit kompanzasyon vardır. Bunlar;
  1. Bireysel Kompanzasyon
  2. Grup Kompanzasyon,
  3. Merkezi Kompanzasyon,

Bireysel Kompanzasyon

İşletmelerde kullanılan cihazların devamlı olarak reaktif enerjiye ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyaçları karşılamak amacıyla yapılan kompanzasyonlara bireysel kompanzasyon denir. Bireysel kompanzasyonda kondansatörler direkt olarak yük çıkışına bağlanır. Bu kompanzasyon çeşidinde, kondansatörler, kompanzasyonu yapılacak olan indüktüf yüklerin ( motorun , trafo , balast ) şalterine bağlanır. Etkili ve güvenilir kompanzasyon metodudur. Devamlı olarak işletmelerde bulunan, büyük güçlü tüketicilerin reaktif güç ihtiyacını karşılamak amacıyla kondansatörler, tüketicinin uçlarına doğrudan doğruya paralel bağlanır ve ortaklaşa bir anahtar üstünden alıcı ile birlikte işletmeye girer veya çıkar.
Örnek olarak aydınlatma sistemlerinde lambalar devreye girdikten sonra röle çıkışından, kondansatör devreye sokulur ve kompanze yapılır. Kondansatör bozulduğu zaman arızalı kısmı devre dışı eder. Bu sistem diğerlerinden daha pahalıdır. Büyük güçlü motorlarda, alıcıları uzakta olan hatlar için kompanzasyonun tek tek yapılması daha faydalı olur.
  • Asenkron motorların kompanzasyonu için kondansatörler, motora paralel bağlanır.
  • Yıldız Üçgen anahtarıyla yol verilen asenkron motorlara kondansatör motor sargılarının uçlarına ( u-x , v-y , w-z uçları ) paralel bağlanırlar. Bu biçimdeki kondansatörler , motor sargılarıyla beraber birlikte devreye girer veya çıkar.
  • Yıldız_Üçgen anahtarıyla yol verilen asenkron ve sargı uçlarına kompanzasyon yapılan motorlarda, yol verme esnasında tehlikeli bir durum oluşabilir. Yıldız bağlama durumunda şebekeye bağlanan motorun uçlarındaki kondansatörler dolmuş durumdayken , üçgen bağlama sırasında kısa süreli şebekeden ayrılırlar ve üçgen halde fazları ters olarak tekrar şebekeye bağlanırlar. Bundan dolayı büyük dengeleme akımları geçer. Bu da motorun , kondansatörlerin ve bağlama elemanlarının aşırı zorlanmasına yol açar. Uygun kontaktör kombinasyonları kullanarak bu sorun çözülebilir.
  • Trafolarda da bireysel kompanzayon yapılabilir. Trafoların üstündeki yük devamlı değiştiği için , kompanzayon amacıyla ihtiyaç duyulan kondansatör gücü, en büyük reaktif güç isteğine uygun seçilmez. Aksi halde, düşük yük ihtiyacının olduğu zamanlarda aşırı kompanzasyon durumu oluşabilir.
  • Öte yandan, şebeke geriliminde harmonikler meydana geldiğinde, kondansatör şebekeden aşırı yük çekebilir ve transformatörü aşırı yükleyebilir. Şayet kondansatör gücü , trafonun reaktif güç ihtiyacından büyükse , o zamanda kapasitif yüklemeye mecbur kalan transformatörün sekonder uçlarında gerilim yüklemeleri oluşabilir. Bu durum transformatör ve tüketici için tehlike arz eder. Bundan dolayı elektrik idareleri , transformatörün yüküne bağlı kalmadan, nominal gücün %5 – %10 değerinde sabit bir kondansatör bağlanmasını teklif ederler.
  • Kompanzasyon tesislerinde dikkat edilecek konulardan biriside, harmoniklerin oluştuğu şebekelerde, trafo ile kondansatörlerin bir seri rezonans devresi oluşturmamalıdır. Bu nedenle, trafoların kaçak reaktansı ile kondansatörün kapasitif reaktansı rezonans frekansından değişik bir değerde olmalıdır.
  • Bireysel kompanzasyon deşarj lambaları için de yapılabilir. cosφ yi düzeltmek amacıyla lambaya seri ve paralel, kompanzasyon kondansatörleri bağlanır. Lambanın gücüne göre kondansatör gücü seçilir. Ama alçak basınçlı sodyum buharlı lambalarla neon lambalarda akım sınırlayıcı direnç olarak, kaçak akımlı trafolar kullanılır. Balastları indüktüf karakterlidir. Güç katsayıları ortalama 0,3 iken balastların, tiplerine göre 0,4 – 0,6 arasında değişmektedir.
Bireysel kompanzasyonların sisteme yararları olduğu kadar zararları da söz konusudur.
  • Yararları kendi içinde kompanze etmesidir.
  • Zararıysa kendi içinde kompanze edilmiş kısmın kondansatörü arıza verdiğinde abonelerin indüktif cezaya kalmalarıdır. Diğer yandan cihazlarda oluşan arızalarda indüktif yük çekemezler.
  • Sistemden, kapasitif reaktif güç sebebiyle kapasitif sayacının ilerlediği görülür. Bu yüzden bireysel kompanzasyonun bakımları periyodik olarak yapılmalıdır.
  • Bireysel kompanzasyon pahalıdır. Ayarlamalar için uygun değildir. Yalnızca sabit güçte sürekli çalışan tüketiciler için ekonomik ve uygundur.

Grup kompanzasyon

Tesislerde bireysel olarak kompanze etmektense, aynı anda ve aynı devre elemanları (kontaktör ve şalter) üstünden çalışacak motor ve lamba gruplarını kompanze eden sisteme, grup kompanzasyonu denir. Bu kompanzasyon sayesinde hatlardaki akım ve gerilim düşümü azalır. Grup kompanzasyonu ile tesisin masrafı daha az olur. Kondansatörlerin toplu olarak bulunduğu pano, kompanzasyon panosudur. Bu panonun içinde kompanzasyon rölesi de bulunur. İsteğe bağlı olarak kondansatörler, kademeli olarak şebekeye bağlanırlar.
  • Kondansatörler açılıp kapanma sırasında oluşturabilecek arklara karşın kullanılan anahtarlar uygun olmalıdır. Anahtar açıldığı zaman hızlıca deşarj direnci üstünden topraklanmalı, gecikmeli sigorta ile kısa devrelere karşı kondansatörler koruma altına alınmalıdır.
  • Bu kompanzasyon sisteminde, kondansatörler, toplu durumdaki indüktif yükleri devreye sokan sistemlere bağlanır. Örnek verirsek kumanda panosu içerisindeki motor yada ışık linyeleri.
  • Birtakım tüketicinin olduğu tesiste her tüketicinin ayrı ayrı kondansatörlerle donatılması yerine, hepsinin ortaklaşa bir kompanzasyon tesisinde daha kolay ve ekonomik olması sağlanır.
  • Bu tür kompanzasyon tesislerinde, tesisi kısa devreden korumak için , her bir kondansatör, bir sigorta üstünden barayla iletişime geçirilir. Bazı hallerde kondansatörler toplu bir motor koruma anahtarı yada yüksek gerilim güç anahtarı üstünden şebekeye bağlanır. İşletmelerin fazla masraftan kurtulması veya oluşabilecek arızalardan çok etkilenmemesi, grup kompanzasyonu ile mümkündür.

Merkezi kompanzasyon

Pano üzerinde bağlı bulunan birden fazla indüktif yük çeken alıcı ve motorlar var ise, bunların devreye giriş ve çıkış zamanları belli değilse, çekilen yük durumuna göre ayarlı kompanzasyon yapılmalıdır. Bu tür kompanzasyonlar otomatik çalışır veya elle kumandalıdır. Tesislerde daha çok merkezi kompanzasyon kullanılır.
Merkezi kompanzasyon sistemi, değişken yük koşullarında otomatik olarak uygunluk sağlayan, grup kompanzasyonundan daha çok gelişen bir durumdur.
Merkezi kompanzasyon sisteminde, tüketicilerin sayısı birden çoktur. Ama bunların hepsi sabit güçte ve devamlı devrede bulunmaz. Bundan dolayı kondansatör gücünü, değişken kompanzasyona ayarlamak gerekir. Bunun için, merkezi kompanzasyonda bir ayar düzeni kullanılmaktadır. Ayar düzeni sayesinde, düşük ve aşırı kompanzasyona engel olunur. Bazı merkezi kompanzasyon tesisinde güç katsayısını devamlı kontrol eden bir aletle, ihtiyaca göre kondansatör grupları devreye girer veya çıkar.
Bu kompansazyonların hesaplanmaları ve projelendirilmesi kolay olur. Tesislere monte edilirken sorun yaşanmaz, kısa zamanda montajları yapılır. Tesisi besleyen transformatörler, akım transformatörleri üstünden kompanze edilir. Tesiste kullanılan elektronik regulatörün çalışacağı indüktif-kapasitif bölge potansiyometrelerle ayarlanır. Böylece kompanzasyon tesisinin rahat şekilde işletmeye girmesini sağlanmış olur. Tesislerde kompanzasyon işleminin nasıl yapılacağı değişik periyotlarda ve zamanlarda alınan verilere ve yükleme eğrilerine göre saptanır.
Bu kompanzasyonda şebekeye paralel bağlanması gereken kondansatörler 3-5-7 yada 2-4-6-8-12 gruba ayrılır. Programlar elektronik kompanzasyon röleleriyle devreye girerler. cosφ ‘yi 0,96 ‘da sabitlemek için reaktif güç kontrol rölesi kullanılır. Reaktif güç kontrol rölesi, kondansatör kısımlarını devreye sokar yada devreden çıkarır. 17.02.2000 tarih ve 23967 sayılı resmi gazetede yayınlandığı bildiride işletmelerin cosφ ‘yi, 0,95 ile 1 arasında tutmalarını zorunlu hale getirmiştir. Kondansatörler, reaktif güç rölesinin kademesi gibi bölümlere ayrılır. Her kademede, o kademeye ait kondansatör bölümü, devreye girer veya çıkar.

Kompanzasyon Panosu Nedir ?

Kompanzasyon panosu nedir? 

Bir işletmenin cos φ’düzeltmek için, ölçü aletlerinin ve kondansatörün üzerinde yer aldığı panoya kompanzasyon panosu denir.


  • Kompanzasyon panoları, işletmenin güç kat sayısını düzeltmek için kondansatör ve ölçü aletlerinin üzerinde bulunduğu panodur. Endüktif yükler (transformatörler, balastlar, motorlar vs) reaktif güç de çekerler. İhtiyaç duyulan yerde reaktif güç üretilir. Kompanzasyon, elektrik sistemlerinin iyi bir koşulda çalışmaları için yardımcı olur. Yüklerin ve elektrik tesislerinin reaktif güç ihtiyaçlarını belirtilen yöntemlerle karşılayan kompanzasyona, reaktif güç kompanzasyonu denir.





Elektrik panosu nedir? 


Aktif elektrik sayacı, reaktif elektrik sayacı, elektrik baralarının, ölçü aletlerinin ampermetrelerin, reglerin, voltmetrenin, güç kontaktörlerinin, kondansatörlerin, kondansatör kontaktörlerinin, güç rölesinin , sigortaların, kesici şalterlerin, kontrol rölelerinin montajının yapıldığı ve yerleştirildiği bölüme elektrik panosu denir.
Tek ve çok katlı binalarda küçük elektrik sayaç panosu vardır. Bu panonun içerisinde merkezi otomatik kesici, sigortalar, elektrik sayaçları, merdiven otomatiği, zil trafosu vardır. Özel olarak verilen ölçülere göre imal edilirler.

Kompanzasyon panosu ne işe yarar?

Kompanzasyon panoları, işletmenin güç kat sayısını düzeltmek için kondansatör ve ölçü aletlerinin üzerinde bulunduğu panodur. Endüktif yükler (transformatörler, balastlar, motorlar vs) reaktif güç de çekerler. İhtiyaç duyulan yerde reaktif güç üretilir. Kompanzasyon, elektrik sistemlerinin iyi bir koşulda çalışmaları için yardımcı olur. Yüklerin ve elektrik tesislerinin reaktif güç ihtiyaçlarını belirtilen yöntemlerle karşılayan kompanzasyona, reaktif güç kompanzasyonu denir.

Kompanzasyon panoları malzemeleri

Ampermetreler, regler, bakır baralar, kompanzasyon kontaktörleri, güç kontaktörleri, sigortalar ampermetre ya da multimetreler, regler gibi malzemeler kompanzasyon panolarında kullanılır. Kullanılan bu malzemeler IEC (uluslar arası elektrik komisyonu), TS ( Türk standartları), VDE ( Alman standartı) normlarına göre uygun bir şekilde imal edilirler. Yeni kurulan tesislerde ana dağıtım panosu ile kompanzasyon panoları beraber monte edilir. Panoların yüksekliği 2 metre olup derinlik ise 40 cm den az olmamalıdır. Orta gerilim kompanzasyon ve ag panoları bu standartlar içine girer. Enleri, montajı yapılacak tesisin ve içine konulacak malzemelerin çokluğuna göre değişir.

Kompanzasyon şeması

Kullanılacak malzemelerin kompanzasyon bağlantı şeması, kompanzasyon pano malzeme kutusunda veya malzemenin üstünde olması mecburidir. Akım transformatörünün sekonder ucuna regler ve multimetre monte edilir. Bağlantı yapılırken kondansatörlerin bir fazlı yada üç fazlı olması durumuna göre yapılır. Dikkat edilmesi gereken çeşitli gerilimlerde kontaktör bobinlerinin çalışma voltajının olmasıdır. 63 amperden sonra sigortalar NH sigorta yapılması mecburidir.

Kompanzasyon panosu montajı

Montaj işlemi
  • Elektrik panosuna yerleştirilecek malzemelerin yerleri önceden hazırlanır. Pano malzemelerine monte edilecek parçalar ( vida, cıvata,vb gibi) beraber satılmaktadır.
  • Elektrik kumanda panoları alt ve üst kısımlarından meydana gelmiştir. Üst kısımlar raf halinde raylar üzerinde kondansatörlerin yerleştirileceği alanlar vardır. Panonun orta kısımda bulunan sigortalar baralar ve kontaktörler yerleştirilmektedir. Elektrik panoları kapakları üzerine sinyal lambaları montesi yapılır. Sinyal lambalarının elektrik bağlantı uçları pano içinden yapılır.
  • Pano kapağının önüne kare biçiminde açılmış reaktif güç rölesi itilerek yerleştirilir. Rölenin cam kısmı dışarda kalır. Vidalama gerektirmez. Rölenin içerde kalan kısmı sıkıştırma vidalar ile saca baskı yapılarak bağlanır. ölçü aletleri, ampermetre, voltmetre, cos metrenin montaj bağlantıları bu yöntemle yapılır.
  • Elektrik panosunun orta bölümüne ray üzerine sıra şeklinde pano bağlantı şeması doğrultusunda kontaktörlerin montajı yapılır. Yumuşak yalıtkan malzeme kullanılarak kompansazyon şeması doğrultusunda panonun tabanına yerleştirilir. Yan yana gelen kondansatörlerin arasına bu yalıtkan malzemelerden konulur. Kondansatörlerin çalışmaları durumunda çevreye ısı yayarlar. Pano içinde oluşan bu ısının dışarıya atılması için havalandırma yapılmalıdır.
  • Ön tarafta olacak biçimde kesici şalter kumanda bölümüne yerleştirilir. Bıçaklı sigortaların altlıkları, otomatik sigortalar raylar üzerine montaj edilir. Yerleşim projesine göre panoların imalatı yapılırken kumandaları ön kısımda olacak biçimde yerleştirilmelidir. Montaj yapılırken baraların, sigorta altlıklarının, mesnet izolatörlerinin yerleştirme projesine göre malzeme ölçülerinin delikleri delinmelidir. Kesilecek ve delinecek bölümler sacın üstüne işaretlenerek matkabın ucu kaymasın diye noktalama yapılır.
  • Malzemeler vidalanırken vida deliklerinin matkap ucu büyüklüğünde olması lazımdır. Pano ölçülerine göre baralar önceden kesilerek delinir ve hazır hale getirilir. Baralar bükülerek şekil verilirken çatlamamasına ve kesitin incelmemesine dikkat edilmelidir. Mesnet izolatörleri yardımı ile baraların pano gövdesine montajı yapılır. Kırmızı, sarı, kahverengi ve mavi renklere baralar boyanmalıdır.
  • Soket ya da cıvata kullanarak kablo bağlantılarını kondansatörün uçlarına direk olarak bağlayınız. Çıkışlar hazır duruma gelsin.
  • Panodan gelen faz sigorta girişine, sigorta çıkışından geçirilerek ana kesici şaltere bağlanır.
  • Pano faz baralarına kesici şalter çıkışı bağlanır.
  • Ana giriş sigortasının ayağının birine yada ana şalter çıkışına akım transformatörü bağlanır. Akım transformatörü kompanzasyon panosu bağlandıktan sonra bağlanırsa hata verir. Röle bu halde çalışamaz.
  • Tesisin ilk girişine öncelikle akım transformatörü kondansatör bağlanmadan bağlanır. Akım transformatörlerden çıkmış olan telleri 2×1,5 telli kabloyla bir ve iki nolu röle uçlarına bağlamalıdır.
  • R fazı akım transformatörünün birine bağlanır. S ve T fazları diğer akım trafolarına bağlanır.
  • Proje üzerinde istenilen kontaktörlerin bobinlerine reaktif güç rölesi çıkışları bağlanır.
  • Reaktif güç rölesi ve kontaktörlerin nötr hat beslemesi yapılmalıdır.
  • Güç kontaktörünün kontaklarına baradan üç faz bağlanır.
  • Kondansatörlere bağlanan kablolar birbirine karıştırılmadan kontaktör çıkışlarına bağlanmalıdır.
  • Azami 2,5 mm kare kesitli kablolar kondansatörlerde kullanılmalıdır.
  • Her bir kompanzasyon kondansatörleri için her faza sigorta kullanılır.
  • Akım transformatörlerinin sekonder uçlarının birer tanesi mutlaka topraklanmalıdır.
Aşağıda kompanzasyon panosu bağlantı şeması verilmiştir.



Bağlantıda dikkat edilmesi gerekenler

  • Kontaktörlerin ve reaktif güç rölesinin bobinine uygun besleme voltajı olduğuna dikkat edilmelidir.
  • Kondansatörün kontaktör bobinine bağlı reaktif güç kontrol rölesinin çalıştırıp çalıştırmadığına dikkat etmelidir.
  • Ölçüm rölesinin hatalı ölçüp ölçmediğini kontrol için, reaktif güç rölesininde aynı faza bağlı olması gereklidir.
  • Baradan yapılan kontaktör girişlerine dikkat etmelidir. Kablo bağlantılarında mutlaka kablo papucu kullanılmalıdır.
  • Kablo kesitleri, kablo papuçlarına uygun olmalıdır. Kablo pensi ile iyice sıkıştırmalıdır.
  • Bağlantı uçlarının gevşek olup olmadığına mutlaka dikkat etmeli, kondansatörlerin gövdeleri topraklanmalıdır.

2 Eylül 2013 Pazartesi

Elektrik Panosu Nedir ?



       

Elektrikle çalışan araçların kontrol ve komuta düğmeleri, ekran, sinyal lambası vb. parçalarının bir arada toplandığı bölümdür ...



  •   GENEL 


• Elektrik panoları, enerji dağıtımını sağlayan resmi kurum ve kuruluşlar başta olmak üzere 
elektrik proje tasdiki yapılmış mühendislik büroları tarafından, tesislerin ihtiyaçlarına 
uygun hazırlanan elektrik tek hat şemasına uygun olarak yapılmalıdır. 

• Elektrik tek hat şemalarında sembol listeleri yeterince incelenmeli, teknik hataya sebep 
olabilecek muhtemel aksaklıklar önceden giderilmelidir. 

• Tek hat şemasında elektriksel büyüklükleri görebilmek için gerekli ölçü aletleri, motor 
kumandası ve çeşitli by-pass transfer uygulamaları kullanıcı projesi doğrultusunda 
yapılacaktır. 

• Alçak gerilim panoları tesisin her türlü ağır koşul ve şartlarına uygun tesis edilecektir. 

• Elektrik panolarının bulunduğu pano odalarında yerleşimlere önemle dikkat edilmeli hem 
teknik hem de mali açıdan en uygun kullanışlı yerleşim detayı hazırlanmalıdır. 

• Alçak gerilim panoları imalatçı pano firması tarafından dizayn edilmeli, işletmenin bakımı 
ve işletme sonrası oluşabilecek arızaları giderilmesine yönelik tedbirler almalıdır. 

• Panolar son kullanıcının ihtiyaçlarına uygun yapılmalı fakat elektriksel ve mekaniksel 
olarak tehlike meydana getirebilecek koşullar imalatçı firma tarafından kabul edilmemeli. 

Aynı zamanda imalatı aksatacak ve yapılması mümkün olmayan talepleri son kullanıcı 
istemeyecektir. 

• Elektrik panoları can ve mal güvenliğini sağlamaya yönelik olduğu gibi yüksek seviyede 
bir işletme ve servis devamlılığı sağlamalıdır.


Panolar tesisin ihtiyacına göre giriş-çıkış kabloları pano içi kablo taşıma atkıları 
yardımıyla veya pano içerisinde bulunacak kablo holleri vasıtasıyla taşınmalıdır. 

• Panolar içerisinde güç kabloları ihtiyaca göre alttan ve üstten çıkış yapılacak şekilde 
dizayn edilmeli, en son imalat aşamasında ise kabloların hangi noktadan giriş yapılması 
gerektiği kesinlik kazanmalıdır. 

• Panonun girişleri kablonun haricinde bus-bar modülü veya bakır bara bağlantısına uygun 
olmalıdır. Pano giriş şalterine uygun bakır bara kesiti seçilmeli ve giriş için bakır baraya 
montaj edilecek kablo miktarlarına göre işlem yapılmalıdır.